Çocuk Tiyatrosunun Öznesi Çocuk!

 Aşağıdaki yazı Ocak 2025'de Mimesis dergisinde yayınlanması için kaleme alınmıştır.

Mekan odağından sorular?

Anaokulunda eğitim gören çocuklar boylarına göre tasarlanmış okul mobilyalarını kullanmaktadır. Bu örnekleri oynadıkları salıncak, kaydıraklar vb. oyun üniteleri için de söyleyebiliriz. Çocuklar bu çevrelerde rahat edebilirler. Peki aynı rahatlıktan çocuk oyunu izlemeye giden çocuklar için bahsedebilir miyiz? Kocaman koltukları aşarak, önlerde oturan yetişkinlerin sağından solundan sekerek ve varsa oyundaki kukla, aksesurları 20-30 mt mesafelerden bile anlamlandırmaya çalışarak oyunu izlemeye çalışan çocuklar için salonlar konforlu mudur?  Mekan odağından baktığımızda çocuklar ne kadar özne olarak görülmektedir?

 

Ekonomik odaktan sorular?

Bursa’da gerçekleşen Uluslarası Çocuk ve Gençlik Tiyatroları festivaline Türkiye dışından katılan bazı ekiplere işlerinin finansal boyutunu sorduğumuzda genellikle şu yanıtı aldık: Özellikle belediye ve yerel sanat destek fonları ile işimizi gerçekleştiriyoruz.

Çocuk tiytarosu alanında vergilerimizin büyük kısmını şehir ve devlet tiyatroları kullanıyor. Bir de Kültür Bakanlığı her yıl başvuran ve bazı kriterlere sahip özel tiyatrolara destek oluyor. Fakat bu destek çocuklara tiyatro yapan ekipleri düşünürsek de çok az sayıda ekibe ulaşıyor, destek alan ekibin de neredeyse bir salon kirasına falan denk geliyor.

Ayrıca ödenekli kurumların çoğu da yazının girişinde bahsettiğimiz mekan koşullarında çocuklara oyunlarını sahneliyor. Bu tiyatrolar çoğunlukla da işlerini nicel biçimde değerlendiriyor. X tiyatroları Anadolu turnesinde 25 farklı şehirde 10 bini aşkın çocuğu tiyatro ile buluşturdu, gibi. Bu sayılar kulağa hoş geliyor ama bu organizasyonlarda çocuklar sayı olmanın ötesinde ne kadar özne olarak görülüyor? Kurum tiyatrolarında kaç oyuncu, kaç yönetici çocuk tiyatrosu için yüksek efor sarf ediyor?

Ekonomik odaktan özel tiyatrolar açısından da sorunları saymaya başlarsak liste çok uzar. AVM vb. tüketim mabetlerinin salonlarında yapılan tiyatroların özneleri ne kadar çocuk olabilir? Önce salon kirasının, ekip ve tanıtım maliyetlerinin çıkarılması gerekir. Çünkü bu tiyatroların daha çocuk dostu mekanlarda oyun oynamalarını sağlayacak, üretimlerini büyük salon işleri yerine daha yakın temaslı işlerle sürdürülebilir kılacak yerel destekler, fonlar yok.

Bırakın çocuklara tiyatro yapan özel tiyatrolara yönelik sürdürülebilir kaynak için çalışmalar yürütmeyi, mevcutta vergilerimizin büyük çoğunluğunu  çocuk tiyatrosu için kullanılan kurumm tiyatrolarının niteliğini takip etmek ve orada niteliğe yönelik baskı yapmak şu an aklımıza  gelen bir detay bile değil.

 

Çuvaldızı kendimize batıralım ama iğneyi de oyun seçimini yapan yetişkinlere.

Popüler Kültür Odağından Oyun Seçim Tercihleri

 

Bugüne kadar yazdığım çocuk oyunlarıma içimden geldiği gibi isimler koydum. İki Bavul Dolusu, Bizden Değilsin, Mangaldaki Çiçek, Ormandaki Süpriz Konuk vb.

Oyunlarımı İstanbul’da özel tiyatrolarında sahneleyen tiyatro sahipleri oyun isimlerimin popüler kültür karakter oyunları yanında satış yaparken şans bulamayacağını belirttiler. Çocuklarına oyun tercih eden yetişkinlerin oyun isimlerime yönelmeyebileceklerini, isimlerde rekabetçi olacak değişiklikler yapmamı önerdiler. Haklıydılar.

Bursa müzelerinde mekanla etkileşimli, müze objelerinin kullanıldığı ve az sayıda izleyicinin izleyebileceği, çocuk açısından harika kazanımları olan bir oyuna ara tatilde katılım için organizasyon ekibi epey çaba harcıyor.

Ama aynı ekip her yaz gerçekleştirdiği arkeopark etkinliklerinde bir TV yapımının maskotlarını dramatik bir akışı olmayan danslı gösterisi için misafir ettiğinde izdiham yaşanıyor ve yıl boyu müzede nitelikli çocuk oyununa ayırabilecekleri bir bütçeyi bu organizasyonda havuç etkinlik olarak kullanıyorlar.

Peki bu bütçe kullanımlarında, tercihlerde yani poüler olanın peşinde koşulmasında çocuk yararı ne kadar özne?

 

Seyirci kimi, neyi referans alacak?

Tiyatro çıkışlarında ebeveynlere bir anket yapsak:

Bugünkü oyunu hangi kriterler ile seçtiniz?

Bugünkü oyunun çocuğunuzun algısı, beğenisine göre olduğuna nasıl karar verdiniz?

Bugünkü oyunu nereden ya da kimden haberdar oldunuz?

 

Biliyoruz ki yıllardır çocuk tiyatrosuna dair nitelik vurgusu yapan akademisyenler ve bu alana gönül vermiş tiyatro insanları var. Fakat çoğu artık alana dair söz söylemeye devam etmiyor, çünkü dillerinde tüy bitti ama değişen çok bi şey olmadı. Ya da söz söylemeye devam edenlerin sesi bir yere kadar ulaşıyor.

 

Çocukları için doğru oyunu seçmek isteyen yetişkinlere şu an medyası güçlü yapılan oyunlar ulaşıyor.

Peki çözüm?

Çocuğu özne olarak gören işlerin çoğalmasının ilk koşulu ekonomik olarak bu tiyatro ekiplerinin desteklenmektir. İkinci koşulu da bu tip oyunların toplumda karşılığının olmasını sağlayacak kurumsal referans yapısının oturmasıdır. Ancak o zaman kahraman bakkal süpermarketler zincirine karşı organik ve yararlı olanı rafında tutabilir.